نشریه پژوهش های گردشگری و توسعه پایدار
سال چهارم شماره 3 (پیاپی 15، پاییز 1400)

گردشگری بهعنوان یکی از مهمترین صنایع جهان، نقش مهمی را در ایجاد ارزش افزوده و اشتغال را ایفا میکند. به علت اهمیتی که این صنعت ازنظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد روز به روز بیشتر موردتوجه قرارگرفته و دولتها به آن اهمیت میدهند و امروزه یکی از پایه های اصلی توسعه اقتصاد جهان محسوب میشود. ازاینرو این مطالعه باهدف بررسی تاثیر صنعت گردشگری بر توسعه استان ایلام با بهره گیری از روش های تحلیل سلسله مراتبی و سوات طراحی شده است. نتایج این مطالعه از دیدگاه نخبگان حاکی از آن بوده است که صنعت گردشگری تاکنون نتوانسته تاثیر قابل توجهی در مولفه های اقتصادی توسعه داشته باشد، حالآنکه سهم این صنعت در مولفه های اجتماعی- فرهنگی پر رنگ بوده است. مطابق با تحلیل سوات نیز نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای توسعه بر پایه این بخش شناسایی و نهایتا استراتژی رقابتی به عنوان راهبرد نهایی معرفی شده است.

پژوهش حاضر در قالب یک پژوهش کیفی – پدیدارشناختی با هدف بررسی تجربه زیسته فعالان صنعت گردشگری در پاندمی کرونا با محوریت مدیران اقامتگاه های بومگردی استان خراسان جنوبی انجام شد. بدین منظور برای جمع آوری داده ها از مصاحبه عمیق با 12 نفر از مدیران اقامتگاه های بوم-گردی شهرهای مختلف استان خراسان جنوبی، بهره گرفته شد. مصاحبه ها ضبط و کلمه به کلمه پیاده شد و با استفاده از روش کالیزی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج در دو درونمایه اصلی شامل چالشها و مشکلات اقامتگاه های بومگردی در دوران پاندمی کرونا و راهکارهای مدیران اقامتگاه ها برای کاستن از حجم مشکالت بیان شد. درونمایه های فرعی بخش نخست پژوهش در خصوص چالشها شامل مواردی از قبیل؛ مشکالت روحی و روانی؛ استرس و فشار روانی بازپرداخت وامها؛ حس تنهایی و رویای از دست رفته؛ مشکلات شغلی؛ تعدیل نیرو؛ فروش همراه ضرر اقامتگاه بوم گردی؛ اختالل در فعالیت بوم بازارها بود. همچنین درونمایه های فرعی بخش دوم برای راهکارها شامل مواردی از قبیل، واکسیناسیون عمومی؛ تخصص و آموزش مهمترین امر برای مدیریت اقامتگاه؛ حمایت دولت در بخشهای بیمه، مالیات، بازپرداخت وام و استفاده از بستر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بود.

با ورود گردشگران به روستاها، تقاضا برای خرید صنایع دستی به عنوان سوغات افزایش مییابد و درنتیجه موجب افزایش اشتغال و رشد اقتصادی جوامع روستایی میگردد. در این راستا تحقیق حاضر که از نوع کاربردی و از منظر ماهیت توصیفی پیماشی است، صورت گرفته و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد برای متغیر رشد اقتصادی و پرسشنامه محقق ساخته برای متغیرهای توسعه صنایع دستی و جذب گردشگر روستایی میباشد. برای پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ و برای روایی سازه پرسشنامه از تحلیل بارهای عاملی تاییدی استفاده گردیده است. جامعه آماری تحقیق کلیه گردشگران روستایی شهرستان طرقبه و شاندیز در محدوده زمانی تحقیق هستند. حجم نمونه آماری 384 نفر تعیین شد. روش نمونه گیری غیر احتمالی و هدفمند بوده و در بخش آمار توصیفی از جداول فراوانی و درصدها، میانگینها و انحراف معیارها برای نمایش سیمای آزمودنیها استفاده و در آمار استنباطی از آزمون کولوموگروف اسمیرنف برای تعیین توزیع نرمالیته و آزمون تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی و آزمون معادله ساختاری برای پاسخ فرضیه های تحقیق استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد توسعه صنایعدستی بر رشد اقتصادی روستا تاثیر معنادار دارد و همچنین جذب گردشگر روستایی رابطه بین تاثیر صنایعدستی بر رشد اقتصادی روستا را میانجیگری میکند.

گردشگری به عنوان بزرگترین صنعت خدماتی دنیا، نقش و جایگاه ویژهای در توسعه منطقه و شهر دارد. گردشگری خلاق شکل جدیدی از گردشگری فرهنگی است و به بازدیدکننده ها و گردشگران امکان میدهد از طریق شرکت فعال در برنامه های آموزشی بومی، قابلیتهای خلاقانه خود را به منصه ظهور برسانند. ازاینرو تمامی ابعاد و زمینه های گردشگری بومگردی شیروان را باید بهخوبی شناخت و در جهت توسعه واقعی منطقه بکار گرفت، لذا جهت استفاده حداکثری از قابلیتهای بومی در مجموعه ای که دارای پتانسیلهای گردشگری متنوع و منحصربه فرد و خلاقمند باشد و نیز در محرومیت زدایی منطقه موثر واقع گردد، ضروری است. شهر شیروان در استان خراسان شمالی، دارای جاذبه های طبیعی، فرهنگی و تاریخی است و میتواند ازجمله کانونهای پرجاذبه برای توسعه گردشگری ایفای نقش کند. مقاله حاضر با استفاده از تحقیق کاربردی ازنظر ماهیت توصیفی و تحلیلی است، در این پژوهش ابتدا شاخصهای نظری موثر در بومگردی گردشگری تبیین شده و سپس به بررسی معیارهای کالبدی رونق بخشی منطقه در قالب متغیرهای شهر خلاق و شاخص نظری شهر خلاق پرداخته شد. یافته های به دست آمده با توجه به آمارهای بررسیشده نشان میدهد که تمایالت و پتانسیلهای جامعه میزبان (سرویس دهندگان) و جامعه گردشگران (سرویس گیرنده) در کنار خصوصیات منطقه ای شیروان و سازگاری منطقه با مفهوم شهر خلاق و عوامل بومگردی آن برای حصول رسیدن به هسته ای کوچک از شهر خلاق ارتباط مستقیم دارد.

اقامتگاه های بومگردی از جمله واحدهای گردشگری هستند که به گردشگران طبیعت گردی، روستایی، مزرعه و کشاورزی ارایه خدمات می نمایند. توسعه اقامتگاه های بومگردی از موثرترین ابزارهایی است که ضمن حفظ و رعایت اصول اساسی بومگردی، نقش چشمگیری در توسعه جوامع محلی و مشارکت آنان در امور گردشگری دارد. در این راستا تحقیق حاضر که از نوع کاربردی و از منظر ماهیت توصیفی پیماشی است، صورت گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد برای متغیر تصویر ذهنی و پرسشنامه محقق ساخته برای سایر متغیرها میباشد. برای پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ و برای روایی سازه پرسشنامه از تحلیل بارهای عاملی تاییدی استفاده گردیده است. جامعه آماری تحقیق کلیه گردشگرانی است که در اقامتگاه های بومگردی اردکان اقامت داشته اند. حجم نمونه آماری 384 نفر تعیین شد. روش نمونه گیری با توجه به محدودیتهای کرونایی غیر احتمالی در دسترس بوده و برای بررسی فرضیه ها از مدل یابی معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزیی جهت آزمون فرضیات و برازندگی مدل استفاده شده است. ضمنا برای انجام محاسبات بسته نرم افزاریSPSSو لیزرل به کارگیری شد. نتایج تحقیق نشان میدهد اقامتگاه های بومگردی بر توسعه گردشگری روستایی تاثیر معناداری دارد و تصویر ذهنی مقصد، رابطه بین اقامتگاه های بومگردی با توسعه گردشگری روستایی را میانجیگری می کند.